Ławka z grzybkami i kotem proj. Antoni Rząsa
Antoni Rząsa
Antoni Rząsa należy do grona wybitnych absolwentów tzw. Szkoły Kenara, a dokładniej Państwowego Liceum Technik Plastycznych w Zakopanem. Szkoła, wtedy jako Państwowa Szkoła Przemysłu Drzewnego (nazwa do 1948), już w latach 30 ubiegłego wieku cieszyła się dobrą sławą. W szczególności ze względu na poziom nauczania, osiągnięcia dyrektorów (Neużil, Kovats czy Stryjeński) i wreszcie wyniki uczniów, na czele ze świetnie odbieranymi ekspozycjami na wielu wystawach.
Artysta rzeźbiarz pochodził z małej wsi Futoma na południowy wschód od Rzeszowa. Dorastał w środowisku wiejskim, w sąsiedztwie pełnym zabytkowych kościołów i cerkwi, przydrożnych kapliczek i rzeźby sakralnej. W 1938 roku, z inicjatywy nauczyciela z lokalnej szkoły uzyskał stypendium i wyprowadził się na nauki do słynnego zakopiańskiego liceum, które odniosło między innymi światowej rangi sukces na Międzynarodowej Wystawie Sztuk Dekoracyjnych w Paryżu w 1925 roku (tam uzyskało szereg nagród i wyróżnień, w tym za rzeźbę i drzeworyt). Uzyskanie dyplomu udaremniła wojna po której artysta nadał z Futomy list do zakopiańskiej placówki z prośbą o odesłanie pozostałych tam dokumentów. Szczęśliwie wiadomość przeczytał sam Kenar zapraszając Rząsę do powrotu, co zainteresowany zrobił pomimo sprzeciwu ojca. W roku 1952 Rząsa ukończył Liceum i od razu po wakacjach zaczął uczyć w nim rzeźby, wciąż pod nadzorem mentora i przyjaciela, Kenara. Styl plastyka kształtował się, a śmierć mistrza w 1959 roku naznaczyła kierunek, z którego Antoni Rząsa znany jest do dziś. „Będąc bezsilny, aby profesora ratować, wpadłem na pomysł, aby jego stany psychiczne utrwalać na Chrystusach. Zacząłem szkicować starając się utrwalać wszystko to, co zanotowała moja pamięć. […] Ta myśl przenoszenia ludzkiego bólu i wszelkich stanów psychicznych, które wyciska z nas los, źli ludzie i nieme pytanie: 'W imię czego przez życie towarzyszy nam tyle nieszczęść i bólu?’ – będzie się przewijać przez całą moją późniejszą twórczość.” – wspominał. Charakterystyczne stały się dla niego rzeźby o formach sakralnych (piety, przestawiania świętych i Chrystusa), o tematyce cierpiętniczej i uniwersalnym znaczeniu.
Sztuka użytkowa
Obok tej twórczości Rząsa zajmował się jednak też sztuką użytkową, również dla dzieci, z której bije pogoda, baśniowość i wiejska (w najlepszym tego słowa znaczeniu) szczerość. Ciężko nie ulec wrażeniu, że z zamysłem „odpoczynku” od bardzo emocjonalnej, empatycznej sztuki, która zajmowała go w głównej mierze. Pracował w drewnie, z głębokim poszanowaniem materiału, operując przede wszystkim siekierą (!), która była jego narzędziem obróbki zgrubnej, jak i wykańczającej. Nie przygotowywał szkiców, proces twórczy zaczynał od dokładnego zapoznania się z materiałem, którego cechy odnosił wręcz do cech ludzkiego charakteru. W mebelkach zawierał sylwetki zwierząt i roślin, najczęściej w formie ażurowych oparć lub rzeźb przystosowanych do siadania (taborety, stołki). Bardziej tradycyjne konstrukcje, z nogami połączonymi na wcisk, jak w przypadku ławki z grzybkami ze zdjęcia, należały raczej do wcześniejszych prac artysty. Przypuszczalnie mowa tu o przełomie lat 50 i 60. Użytkownik ławki ze zdjęcia miałby opierać się na wyrastających wprost z siedziska grzybach. Na jednym z nich spoczywa żartobliwie mały kot. Powstało kilka ławek o podobnej formie przedstawiających różne rośliny. Mebelek obejrzeć można na żywo w Galerii Antoniego Rząsy w Zakopanem przy ul. Bogdańskiego 16a.
O artyście można również posłuchać we wspomnieniach syna, rzeźbiarza Marcina Rząsy.
1Artykuł o Antonim Rząsie w culture.pl
2 strona Galerii Antoniego Rząsy
3 zdjęcie we wpisie pochodzi z artykuł Rzeźby – sprzęty Antoniego Rząsy, Projekt 3/1990 (192)
Kategoria: ławy
Styl: regionalny
Rok produkcji: około 1960
Data projektu: równocześnie z czasem wytworzenia
Materiały: drewno liściaste
Kraj: PRL
Projektant: Antoni Rząsa
Producent: wyrób artystyczny artysty
Wykończenie:
Połączenia: czopowe wciskowe
Wymiary [cm]:
Zdjęcia: artykuł Rzeźby – sprzęty Antoniego Rząsy, Projekt 3/1990 (192)
