Meble dwuplanowe proj. Mieczysław Puchała
Nowy typ mebli
Najbardziej uniwersalna i „nowoczesna” szafa nie jest […] w stanie spełnić wszystkich funkcji domowego magazynu. Człowiek współczesny, nie zdając sobie z resztą z tego sprawy, otacza się coraz większą ilością najróżniejszych drobnych nieraz przedmiotów, które biorą czynny udział w jego codziennym życiu, które stale powinny być pod ręką.
Krępa bryła szafy ściennej jest zupełnie bezradna, zbyt jednostronna, zbyt zamknięta wobec różnorodności setek drobiazgów, które trzeba ująć, uporządkować i stale udostępniać. Stało się więc konieczne stworzenie struktury bardziej otwartej, rozwiniętej na większej płaszczyźnie ścian i zróżnicowanej w sposób umożliwiający spełnienie różnych bardzo funkcji.
W jednym miejscu „ściany” szukamy igły z nitką, nieco wyżej sięgamy po butelkę z koniakiem, trochę wyżej w lewo wybieramy książkę do czytania, ale żeby spokojnie poczytać trochę bardziej w prawo przekręcamy wyłącznik radia. Kompozycja tych wszystkich czynności została rozciągnięta, jakby rozwałkowana na całej niemal płaszczyźnie ściany. Pod dyskusję poddajemy więc pojęcie tradycyjnego „mebla” zbyt ograniczonego, zamkniętego, mało uniwersalnego. Zjawia się nowe pojęcie struktury użytkowej otaczającej człowieka, spełniającej jego współczesne postulaty funkcjonalne.
Francuzi, jak zwykle błyskotliwi, nazwali to les murs vivants – żyjące ściany. My nie mamy specjalnego szczęścia do nazewnictwa, mówimy: kombinacje szafowo-ragałowe. Brzmi to okropnie, ale mniej więcej przedmiot określa.1
W takich słowach w 1972 roku Jan Szymański na łamach Książki o mieszkaniu opisywał przeżywającą swój szczyt modę na meblościanki, popularnie nazywane też „segmentami” czy „Kowalskimi”. Te sprzęty, bardziej systemy zabudowy niż meble, zyskiwały na popularności od początku lat ’60, kiedy to rozpisano pierwsze konkursy na wyposażenie mieszkań robotniczych. W konkursie z 1961 roku zwyciężyła kultowa już zabudowa Bogusławy i Czesława Kowalskich otwierająca furtkę do masowej produkcji tego typu meblom.2 Meblościanki pojawiały się na fali zainteresowania zachodnim funkcjonalizmem już kilkanaście lat wcześniej, jednak dopiero dopasowanie do „narodowego” socrealizmu pozwoliło na wdrożenie relatywnie taniego w wykonawstwie projektu do polskich fabryk.
Kupić można, ale jeszcze nie teraz
Tort w postaci miejsca na „rynku” Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej był dla „segmentów” bardzo niewielki. Nierentowność fabryk wiązała się z problemami zaopatrzeniowymi, fatalną dystrybucją i pikującą w dół jakością wyrobów. Pomimo, że oficjalnie projekty wdrażano, to przez miesiące, a nawet lata produktu próżno było szukać na półkach. W tych trudnych warunkach na początku lat ’70 do przemysłu dotarła zaledwie garstka zestawów. Jednym z nich były meble dwuplanowe autorstwa magistra Mieczysława Puchały.
Plany w meblach dwuplanowych
Za podstawowy wyróżnik mebli dwuplanowych postawiono funkcjonalność opartą na koncepcie „planów”.3 Pierwszym planem nazwano te segmenty zabudowy, które funkcjonalnością nawiązywały do tradycyjnie wolno stojących mebli, jak stół, tapczan czy witryna. „Drugim planem” ochrzczono część służącą przechowywaniu. Z rzeczonego podziału wyłania się zamysł rozróżnienia sprzętów wykorzystywanych dynamicznie oraz biernie.
Ile i z czego?
Cenę zabudowy regulowano dzięki wielofunkcyjności jej elementów. Poszczególne segmenty pozwalały na łączenie w różnych konfiguracjach tym samym pozwalając na zakup „mebli dwuplanowych” większemu gronu zainteresowanych. Koszty produkcyjne obniżano dzięki stosowaniu materiałów lepszej jakości na froncie tj. w segmentach pierwszoplanowych, a gorszej [w katalogu zestawu użyto słowa „drewno”, choć w postaci litej nie stanowiło głównego materiału] w produkcji sekcji drugoplanowych. Regały wykonywano z płyt wiórowych fornirowanych i laminowanych. Ich budowa pozwalała na tani transport i bezproblemowe złożenie przez użytkownika bez specjalistycznych narzędzi. Według producentów „Estetyka zestawu odpowiada współczesnym kryteriom.”.3 Poszczególne sprzęty dostosowano do fizjonomii statystycznego Kowalskiego. Główne półki znalazły się w zasięgu wzroku osoby stojącej, wysokość stołu dopasowano do komfortowej pozycji siedzącej, a część biblioteczną umiejscowiono wysoko, jednak w zasięgu ręki.
Charakterystyka
Elementy zabudowy zostały podzielone na grupy. Wyróżniono:
-trzy główne autonomiczne segmenty pierwszoplanowe, ustawiane w sposób dowolny,
-trzy regały drugoplanowe stanowiące uzupełnienie poprzednich i mogące występować w mniejszej liczbie bez uszczerbku dla funkcjonalności zestawu,
-przesłony oddzielające segmenty pierwszej i drugiej grupy oraz
-tapczan, fotel-leżanka, cztery stoliki pomocnicze, jeden stolik do kart, dwa pojemniki, dwa taborety [artykuł na temat taboretu do przeczytania tutaj], kwietnik, lustro, schodki, półki nastawne i listwa do zasłon.
Dwa bliźniacze regały boczne drugiego planu służą do przechowywania bielizny, obuwia, walizek oraz niewielkiej ilości sprzętu gospodarstwa domowego. Regał środkowy zaś jest przeznaczony wyłącznie na garderobę. W prześwitach między regałami, w w górnej części, przewidziano możliwość wieszania garderoby dziecięcej na drążku przytwierdzonym do bocznych listew regałów.
Przestrzeń nad segmentami pierwszego planu jest wypełniona półkami kompensacyjnymi. Odległości między półkami mogą być zmieniane za pomocą prętów metalowych.
Przy zabudowie ściany istnieje możliwość różnego zestawu segmentów.3
Budowa zestawu przewidywała instalację oświetlenia w segmentach I i III oraz w półce łączącej segmenty od góry. Ponad to segment I wyposażono we wnękę na tablicę rozdzielczą sprzętu RTV, półki oraz bieliźniarkę. Domyślnie ruchomym sprzętem dostawianym do jego frontu był prosty tapczan.
Segment II przyjmował funkcje sekretarzyka, barku, toaletki i stołu z dodatkowymi szufladami pomyślanymi między innymi na przybory dla pani domu.
Segment III to półka na książki, wnęka na maszynę do pisania z drzwiczkami przesuwnymi oraz miejsce na fotel-leżankę.
Wszystkie trzy segmenty mają wymiary zbliżone do 40cm głębokości, 90cm szerokości oraz 175cm wysokości. Mieczysław Puchała przewidywał wykorzystanie forniru jesionowego lub zdobnych oklein na fronty segmentów pierwszoplanowych, jednak w folderze poświęconym zestawowi drugi wariant już się nie pojawił.
Produkcja
Meble produkowano we Wrocławskiej Fabryce Mebli prawdopodobnie od 1964 roku.3
1Książka o mieszkaniu, Jan Szymański, Instytut Wydawniczy CRZZ Warszawa, 1972
2Meble Kowalskich, Jacek Kowalski, Wydawnictwo Dębogóra, 2014
3Katalog Meble do Małych Mieszkań Meble dwuplanowe, Zjednoczenie Przemysłu Meblarskiego w Poznaniu, Wydawnictwo Przemysłu Lekkiego i Spożywczego, 1964
4Meble współczesne, Mieczysław Puchała, Wydawnictwo Przemysłu Lekkiego i Spożywczego, Warszawa, 1964
Kategoria: zestawy
Styl: modernizm
Rok produkcji: 1964
Data projektu: szacowana – 1963
Materiały: płyta wiórowa, okleina jesionowa, okleina sztuczna, drewno bukowe, drut metalowy, tkanina kotary
Kraj: Polska [PRL]
Projektant: Mieczysław Puchała
Producent: Wrocławska Fabryka Mebli
Wykończenie: lakier
Połączenia: czopowe, na kołki, wkręty
Wymiary [cm]: uzależnione od konfiguracji, segmenty pierwszoplanowe o wymiarach: 40 – głębokość, 90 – szerokość, 175 – wysokość
Zdjęcia: źródło 4
