Krzesło tapicerowane typ UX-4 prod. Gościcińska Fabryka Mebli (GFM)
06.01.2023

 

Światowa, a Gościcińska

Gościcińska Fabryka Mebli była w okresie PRL jednym z najbardziej znaczących dla produkcji eksportowej zakładów w kraju.1 Laur największego wytwórcy dzierżyły fabryki z Radomska, jednak to w GFM, między innymi przez znaczący kapitał i niezależność, również projektową, powstały jedne z najpiękniejszych wzorów inspirowanych designem z Zachodu. Często stosowane rozwiązania stanowiły silne nawiązanie do duńskich, fińskich czy angielskich. Bywało też, że w podwejherowskich halach GFM montowano projekty autorów z kapitalistycznej Europy.

 

Klub eksporterów czyli cudze chwalicie, a to tak naprawdę nasze

Od 1962 roku z zakładów zarządzanych centralnie przez Zjednoczenie Przemysłu Meblarskiego wyłoniono siedem, które zaliczono do „klubu eksporterów”. Wyselekcjonowanych producentów wykorzystywano w sposób szczególny do zaopatrywania klientów zagranicznych. Z końcem lat ’60 GFM przeznaczała 70% swojej produkcji siedziskowych mebli pojedynczych na bezpośredni eksport na Zachód, a w 1974 roku wartość ta wyniosła już 91%. Nie trzeba podkreślać, że taka specyfika produkcji oznaczała, że wyroby z Gościcina na ogół reprezentowały wyższą jakość, niż trafiające do domu statystycznego Nowaka. Było to też powodem, dla którego wystrój z tej fabryki trafiał w kraju do reprezentatywnych przestrzeni jak hale widowiskowe, hotele, instytucje państwowe. „Główni odbiorcy mebli eksportowych z Gościcina to USA – 40,2%, Szwecja – 14,8%, RFN -13,8%, Holandia -13,8%. Inne państwa jak: Anglia, Francja, Włochy, Kanada odbierały poniżej 8% produkcji eksportowej.
W okresie PRL kontrola jakości produktów trafiających na rynek bywała różna. Zupełnie inna waga przywiązywana była do produkcji eksportowej, do której dopuszczano wyroby o odpowiedniej klasie. Ta zależała od poziomu funkcjonalnego, technicznego, materiałowego, estetycznego i umiejętności zakładu do utrzymania wysokiej jakości technicznej, powtarzalności. Jednym z mebli posiadających w 1974 roku znak jakości klasy krajowej „1” było krzesło UX-4 wyraźnie czerpiące wzorniczo z osiągnięć designu zachodniego. Innymi meblami siedziskowymi z tym oznaczeniem były krzesło GFM-112 czy fotel GFM-64.1

 

UX-4 i koledzy

Model UX-4 produkowano nie krócej niż w latach 1971 – 1974.2 Spełniał wszystkie warunki wyobrażenia o nowoczesnym krześle jadalnianym z Danii czy Anglii: drewniany stelaż wykończony matowo na ciepły, brązowy kolor, skóropodobne lub skórzane, czarne obicie zredukowanej do minimum tapicerki, nietypowy ornament konstrukcyjny w postaci oparcia. Dopiero porównanie z podobnymi wzorami z Zachodu unaocznia różnice. Za przykład mogą tu posłużyć krzesło i fotel Arnego Voddera dla Sibast, gdzie podobieństwo zauważyć można w całej niemal konstrukcji i tapicerce, różnicę zaś stanowi wykorzystanie palisandru zamiast buczyny. Wskazać można też na fotel PJ 4-2 Grete Jalk dla P. Jeppesen, gdzie zwrócić uwagę może pozornie bliźniaczo uformowane oparcie. W projekcie Jalk element wykonany został z klejonego i frezowanego drewna tekowego tworząc niemalże rzeźbę, w polskim UX-4 zaś wykorzystano niezawodną i tańszą giętą sklejkę liściastą. Różnią się też połączenia, co z łatwością zaobserwować można porównując zdjęcia obu realizacji. Wreszcie bliższym wiekowo bliźniakiem polskiego mebla może być krzesło Norwega H. W. Kleina dla duńskiej manufaktury Bramin. Tu różnice są największe, widoczne zarówno w surowcu drewnianym (dąb), połączeniach elementów podkreślonych z zewnątrz frezowaniem i drewnianymi zaślepkami śrub, grubszym wypełnieniem tapicerki, wykonanym z masywu oparciem (połączonym jednak z nogami tylnymi podobnie, jak w UX-4 – czopowo, „w poziomie”). Pod wieloma względami krzesło Kleina było już jednak zapowiedzią nowych trendów we wzornictwie siedzisk, które w Polsce reprezentował m.in. Zenon Bączyk (za przykład podać można krzesło „Wars”).
Nazwa UX-4 z pewnością jest rodzajem kodu, na co może wskazywać obecność w ofercie krzesła typ 299 XB (UBJ), które z resztą w katalogach GFM znajdowało się prawdopodobnie kilkadziesiąt lat. Nie udało mi się jednak odczytać znaczenia akronimu.

 

1Książka 100-lecie Gościcińskiej Fabryki Mebli, Zbigniew Klotzke, 1999
2etykieta z normą zakładową, zdjęcie dzięki uprzejmości Pani Eli Kośmider


Kategoria: krzesła
Styl: modernizm
Rok produkcji: 1971 – 1974
Data projektu: szacowana – 1970
Materiały: drewno bukowe, sklejka liściasta, pianka moltoprenowa, tkanina skajowa lub skóra
Kraj: PRL
Projektant:
Producent: Gościcińska Fabryka Mebli (GFM)
Wykończenie: bejca i lakier
Połączenia: czopowe
Wymiary [cm]:
Zdjęcia: Pani Ela K. 🙂

0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments