Krzesło stolarskie typ A-5910 Tellus

Windsoromania

Model typ 5910 “Tellus” miał swój debiut wystawienniczy prawdopodobnie na XXVIII Międzynarodowych Targach Poznańskich, gdzie prezentował się wraz z kilkunastoma innymi modelami produkowanymi w 1959 roku przez Radomszczańskie oraz Bielskie Zakłady Przemysłu Drzewnego (znalazł tam miejsce między innymi model Sig 1A 587). Był jednym z pierwszych w Polsce modeli w stylu “Windsor”, który w tamtym okresie przeżywał swój renesans. Według informacji z niezidentyfikowanej publikacji Tellus został zaprojektowany przez Mariana Grabińskiego. W Encyklopedii do znalezienia również model A-5906/1 tego samego projektanta.

Wzornictwo z północy

Dziś krzesła o podobnej budowie, a więc o cechach wspólnych w postaci dużej ilości elementów toczonych umocowanych w siedzisku wpustowo nazywamy „patyczakami” (określenie bardzo zbiorcze – nazywa się tak również tapicerowane krzesła oraz taborety z toczonymi nogami) lub krzesłami w „stylu skandynawskim”. Pochodzenie pierwszego terminu zdaje się być oczywiste i podkreśla przewagę smukłych elementów konstrukcji. Określanie podobnie zbudowanych mebli skandynawskimi ma swoje uzasadnienie z uwagi na słynne wzory projektantów z północy. Jednym z takich trendseterów świata meblarstwa wyróżnianym w polskiej prasie branżowej pod koniec lat 50 (1959) był Fin Ilmari Tapiovaara.¹ Jego krzesła podbiły serca nie tylko skandynawskich odbiorców. Warto nadmienić, że trend ten był rodzajem reinterpretacji brytyjskiego trendu mebli typu Windsor, który rozwijał się grubo ponad 200 lat wcześniej na terenach zachodniej Anglii oraz w Irlandii. To tam zapoczątkowano rzemieślniczą produkcję i przekonano się o wytrzymałości i funkcjonalności takich konstrukcji. Tapiovaara z pewnością był natomiast jedną z bezpośrednich inspiracji również dla polskich projektantów. Prestiżu jego krzesłom nadawał nie tylko status zagranicznego projektu. Meble Fina produkowano w kilku wariantach – zarówno jako standardowej wysokości krzesła jadalniane, eleganckie modele z wysokim zapleckiem oraz ekstrawaganckie niskie wersje z szerokim oraz głębokim łukiem oparcia. Krzesła Tapiovaary produkowano również z innych niż w Polsce gatunków drewna – brzozy i teaku.

Prymus

„Tellus” od początku miał być meblem eksportowanym na rynki zagraniczne. Produkowane w zakładzie nr 2 radomszczańskiego FAMEGu krzesło eksportowano głównie do Szwecji. Wraz z typem A-6345 o bardzo zbliżonej do A-5910 konstrukcji był to jeden z najpopularniejszych modeli sprzedawanych poza granice kraju. Warto zaznaczyć, że popularność wzoru nie ominęła produkcji mebli dla dzieci. Wersja 'mini’ Tellusa pod nazwą MDK-64 również produkowana była dla Szwedów. ²

My name is Iden, Nowy Iden

W prasie branżowej wykorzystywano wiele nazw krzesła. Ciężko stwierdzić czy wynikały z drobnych zmian wprowadzanych na przestrzeni lat do konstrukcji modelu czy była to jedynie kwestia nazewnictwa służącego wypromowaniu produktu. Oznaczenie 5910 „Tellus” pojawia się najwcześniej, czasem stylizowane jest na „Telus”. Po nim model mianowano też na „IDUN”³, „Nowy Iden” oraz „Nowe Sampo”**. Ostatecznie oznaczenie producenta przybrało formę A-5910.

Big Tellus

Z czasem zakłady mebli giętych produkujące krzesła i fotele typu Windsor zwiększały eksport produktów jednocześnie do krajów skandynawskich, jak i Stanów Zjednoczonych. To jednak drugi z rynków rósł szybciej i z końcem 1969 roku stanowił 40% ogółu eksportu tego typu zakładów.⁴ Meble siedziskowe produkowane dla Amerykanów były mocniej zdobione, szczególnie bardziej skomplikowanym toczeniem. Dziś takie wzory kojarzymy głównie z produktami zza oceanu. Tendencja ta przyjęła się również w Polsce, gdzie w drugiej połowie lat ’70 powstawały całe komplety tak stylizowanych „Windsorów”, jak chociażby „Ranczo” zaprojektowany przez architekta Zenona Bączyka dla Swarzędzkich Fabryk Mebli.⁵

Budowa

Model produkowano ze normalizowanych elementów. Oznacza to ujednolicenie wymiarów przeprowadzone tak, by poszczególne elementy mebla mogły służyć budowie innych modeli. Wszystkie fragmenty poza listwą oparcia oraz siedziskiem były częściami toczonymi. Osiem rozchodzących się centrycznie szczebli zaplecka zapewniało bardzo dużą wytrzymałość konstrukcji. Minimalistyczna, H-kształtna łączyna nóg stała się jedną z cech rozpoznawalnych projektu. Krzesło wykonane z masywu bukowego oraz sklejki produkowano zarówno w naturalnym kolorze drewna, jak i barwione bejcami bądź pokryte lakierami „pigmentowymi” typu plastlak.⁴

Krzesło typ A-5910 dzięki zachowaniu tradycji i tożsamości Fabryki Mebli Giętych w Radomsku produkowane jest do dziś w niemal niezmienionej formie. Porównanie wersji widoczne poniżej. 🙂

¹Wnętrze Projekty Mebli 1959, Stowarzyszenie Inżynierów I Techników Leśnictwa i Drzewnictwa, Wydawnictwo Czasopism Technicznych NOT
²Przemysł Drzewny 10/1971, Czasopismo Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa, Wydawnictwa Czasopism Technicznych NOT
³Przemysł Drzewny 6/1969, Czasopismo Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa, Wydawnictwa Czasopism Technicznych NOT
⁴Przemysł Drzewny 5/1970, Czasopismo Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa, Wydawnictwa Czasopism Technicznych NOT
⁵Przemysł Drzewny 2/1977, Czasopismo Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa, Wydawnictwa Czasopism Technicznych NOT

---

Kategoria: krzesła

Styl: modernizm

Rok produkcji:: 1959

Data projektu: 1959

Materiały: sklejka liściasta, drewno bukowe

Kraj: Polska (PRL)

Projektant: Marian Grabiński

Producent: Zakład Mebli Giętych FAMEG

Wykończenie: lakier

Połączenia: wpustowe

Wymiary [cm]: 85(wysokość), 43,5(szerokość), 51(głębokość), 46(wysokość siedziska)

Zdjęcia: Jest Dobrze

Katarzyna Rumińska