Krzesło symbol 2851 proj. Henryk Dobrowolski, prod. Wytwórnia Krzeseł i Foteli ze Swarzędza

13.02.2023

Informacje dotyczące wzoru i jego autora – Pana Henryka Dobrowolskiego, udostępniam dzięki uprzejmości syna projektanta – Marka Dobrowolskiego. Dziękuję i zachęcam do lektury, Paweł. 😊

 

 

R.D.T. – Rzemieślnicze Domy Towarowe

R.D.T. – Rzemieślnicze Domy Towarowe – to sieć kilkunastu sklepów wielobranżowych (w tym 7 w Warszawie) czyli oferujących znane z powiedzenia mydło i powidło. „Rzemieślnicze” w nazwie znalazło się nie przez przypadek. Produkty, które można było tam znaleźć pochodziły od „prywaciarzy” i odpowiadały na wszechobecne braki zaopatrzeniowe sklepów i kolejki po towar, który nareszcie rzucono. Do R.D.T. chodziło się po uszczelki do silnika, deski do krojenia, lampy, plakaty, pamiątki, zabawki, sprzęt sportowy, a wreszcie meble. Jakość towaru, jak to w okresie PRL, była różna, jednak konsumenci nie byli wybredni. Sieć operowała nie później niż od drugiej połowy lat ’70 aż do upadku komunizmu w kraju. Razem z końcem niewydolnego systemu zniknęła potrzeba na niskonakładowe, niekonkurencyjne w nowych realiach wolnorynkowych, wzornictwo. Adresy punktów sprzedażowych to: Warszawa: ul. Krucza 6/14, ul. Puławska 73/75, ul. Nowogrodzka 20, ul. Mokotowska 42, ul. Tamka 49, ul. Hoża 5/7, ul. Próżna 12, Grodzisk Mazowiecki: pl. Dzierżyńskiego 9a, Ciechanów: ul. Pułtuska 9, Węgrów: ul. Rzemieślnicza 1, Płock: ul. Jachowicza 37, ul. Nowy Rynek 1, Warka: ul. Senatorska 7, Pruszków: ul. Kraszewskiego 27, Otwock: ul. Kupiecka 1, Radom: ul. 1 Maja 53, Szydłowiec: ul. Kilińskiego 1. Wśród warszawskich RDT ten zlokalizowany na Puławskiej zdawał się oferować najszerszy asortyment i przyciągać dodatkowo zainteresowanych znajdującym się na tyłach pawilonu bazarkiem.

 

 

Krzesło 2851

Krzesła o symbolu 2851 sprzedawano przynajmniej w jednym punkcie R.D.T., na Kruczej 6/14. Niewykluczone, że oddział dystrybuował dostarczane do niego towary do reszty warszawskich sklepów, jednak równie prawdopodobnym jest, że każdy sklep zaopatrywał się niezależnie. Za projekt i produkcję odpowiedzialny był rzemieślnik Henryk Dobrowolski prowadzący autorską Wytwórnię Krzeseł i Foteli przy ul. 22 Lipca 21 w Swarzędzu.

 

 

 

Henryk Dobrowolski

Henryk Dobrowolski (ur. 12 grudnia 1924 w Kaliszu) był stolarzem, projektantem i racjonalizatorem. Jako dziecko, wraz z rodzicami, przeprowadził się pod Poznań z Kalisza. Doświadczenie zdobywał u boku swojego ojca, Józefa, w którego zakładzie zlokalizowanym w Swarzędzu na ulicy Kilińskiego, później przypuszczalnie również w warsztacie na działce przy Nowym Świecie, pomagał w produkcji mebli szkieletowych. W czasie II Wojny Światowej został zmuszony do pracy w zakładach niemieckiego producenta samolotów Focke-Wulf Flugzeugbau Gmbh przenoszonych sukcesywnie na wschód z uwagi na powtarzające się bombardowania fabryk przez siły alianckie. Jak pokazała historia, również Swarzędz nie okazał się być wystarczająco bezpieczną lokalizacją. Wkrótce po zakończeniu wojny Pan Henryk zaczął się starać o zdobycie kwalifikacji w zawodzie stolarza, zdobywając prawdopodobnie w roku 1949 tytuł mistrza stolarskiego. W międzyczasie z pewnością działał już w zawodzie z wykorzystaniem nabytych przez ojca poniemieckich obrabiarek. Nie później niż w 1954 roku miał już na koncie pierwszy zarejestrowany wzór przemysłowy krzesła (nazywany „wzorem pracowniczym”). W latach ’60, już po odejściu ojca Józefa, nieopodal swarzędzkiego rynku, przy ulicy 22 Lipca 21 Pan Henryk wybudował dom połączony z warsztatem. W późniejszym czasie zakład stał się rzemieślniczą manufakturą produkującą, dzięki pomysłowości założyciela, meble powielane w tysiącach egzemplarzy.

Konstrukcja

 

 

 

Krzesło „2851” wyróżniała przede wszystkim niezwykle przemyślana, lekka i… skomplikowana konstrukcja opracowana na podstawie szeregu prototypów. Pierwotna wersja krzesła została zarejestrowana, jako wzór handlowy w 1968 roku. Zwężające się ku dołowi, pochylone nogi, oskrzynienie na planie trapezu, w tym wycinane krzywoliniowo oskrzynie boczne oznaczały, że wszystkie połączenia stolarskie zastosowane w szkielecie znajdowały się pod kątem innym niż 90 stopni. Już ta cecha znacznie odróżnia model od innych, dostępnych w następnych latach na rynku. Na oskrzynieniu oparta została przykręcana frezowana rama, w którą na wcisk montowano siedzisko. Protoplasta krzesła z R.D.T. posiadał siedzisko na ramie sosnowej, z wypełnieniem naturalnym. Rama oparcia, z uwagi na ergonomiczne odchylenie ku tyłowi i umiejscowienie nóg wymagała precyzyjnego dopasowania deseczki oparciowej tak, by umożliwić jej montaż na wcisk. Wymagało to frezowania samego elementu oparciowego i dokładnego wklejenia tkaniny obiciowej. Przynajmniej część tkanin kupowana była od Swarzędzkich Fabryk Mebli (końcówki wałków). Elementy drewniane spajano klejem kostnym. Konstrukcja mebla uległa dalszemu skomplikowaniu w następnej wersji, co jednak pozwoliło na całkowite ukrycie łączników poprzecznych (oskrzyni przedniej i tylnej, poprzeczki oparcia) i łatwy demontaż zarówno oparcia, jak i siedziska. Henryk Dobrowolski zmodyfikował ramę posadowioną na oskrzynieniu tak, by charakterystyczne boczne listwy wykonane z buczyny służyły, jako suwnice dla wyjmowanego siedziska. Przedni ramiak oraz rzeczona listwa zostały wyposażone we wpusty, zaś siedzisko w obce pióra, które poprzez ruch siedziska do przodu i tyłu pozwalają na jego przesuwanie. Spasowanie układu jest jednak na tyle ciasne, że nie może być mowy o przypadkowym wysunięciu. Listwy przyklejone z przodu i tyłu formatki maskują oskrzynienie jednocześnie nadawając siedzisku pełniejszy wygląd. Konstrukcja umożliwia też szybki demontaż oparcia złożonego prawdopodobnie z drewnianej ramki oklejonej formatkami sklejki. Zespół pozwala na nasadzenie na zakończone czopami nogi oraz poprzeczkę oparcia. Pozwala to na szybki demontaż przy zachowaniu możliwości podnoszenia krzesła chwytając pod oparciem.

 

 

 

 

 

 

 

Realia rzemieślniczej produkcji seryjnej w PRL

Wspomniane rozwiązania widziane na żywo nie pozostawiają wątpliwości, że autor wzoru przywiązywał ogromną wagę do detalu. Marek Dobrowolski, syn projektanta, sam zajmujący się stolarstwem od najmłodszych lat, wspomina ojca, jako perfekcjonistę wymagającego dokładności od siebie, jak i od pracowników. Powtarzalność konieczną do utrzymania wysokiej jakości na przestrzeni setek i tysięcy kopii pojedynczego wzoru Pan Henryk osiągał między innymi dzięki budowanym przez siebie szablonom i wzornikom, niejednokrotnie podobnym do stosowanych w zakładach przemysłu głównego. Rzemieślnicza wersja walcowej nakładarki do kleju, rama do ściskania klejonego oskrzynienia czy szablony tapicerskie czyniły z Henryka Dobrowolskiego nie tylko rzemieślnika i autora wzorów użytkowych, ale również racjonalizatora produkcji (część tych narzędzi wciąż zachowała się i jest w posiadaniu syna Marka).
Co ciekawe, mimo dość niewielkiej powierzchni warsztatu i zatrudnianiu nie więcej niż 2-3 pracowników Wytwórnia była w stanie powielić model krzesła w tysiącach egzemplarzy. Pan Marek przypomina sobie produkcję krzeseł w seriach po 1000 sztuk, wykańczanych w transzach i wysyłanych do Warszawy. Możliwe, że nakład modelu wynosi kilka tysięcy kopii. Wymagało to dobrej organizacji stanowisk pracy i przepływu surowca. Zakład wyposażony był w zmodyfikowaną wiertarkę do frezowania wpustów, pilarkę taśmową, czopiarkę i szlifierkę taśmową. Przestrzeń podzielono na stolarnię z suszarnią oraz tapicernię z wydzieloną komorą lakierniczą przy czym lakierowano zawsze z użyciem wałków malarskich. Niemałą rolę odegrała tu rodzina Henryka. Pan Marek, pomagający w warsztacie, jako dziecko wspomina wielogodzinne powtarzanie czynności frezowania wpustów i szycie tapicerski przez mamę, co miało miejsce już w części mieszkalnej domu, na piętrze budynku. Pamięta również „służbowe” wyprawy z mamą do siedziby R.D.T. w Warszawie, co w trudnych realiach lat 80 było dla dziecka namiastką wycieczki.

Współpraca Wytwórni i Rzemieślniczych Domów Towarowych

 

 

Współpraca R.D.T. z Wytwórnią Krzeseł i Foteli rozpoczęła się nie później niż w 1974 roku. Charakterystyczne etykiety, nazywane też metkami, zawierające nazwę domu handlowego, numer kolejny towaru, nazwę i symbol artykułu, cenę oraz datę wydania przekazywano do Swarzędza już na etapie składania zamówienia. Wyprodukowane krzesła metkowano i w takim stanie, dzięki „prywatnym” przewoźnikom trafiały do Warszawy. Pan Marek zachował kartki pocztowe przesyłane z R.D.T. Z jednej z nich można odczytać:

„Panie Dobrowolski – tęsknimy za Panem bardzo. Co słychać? Proszę się odezwać. Kiedy dostaniemy krzesła? Płacimy przy dostawie towaru. Pozdrawiamy Państwa serdecznie i czekamy na wiadomość.
26 VIII 83 -Maria-„

Nie można wykluczyć, że krzesło trafiało również do spółdzielni oraz odbiorców prywatnych. Zachowały się zeszyty Henryka Dobrowolskiego, w których ewidencjonował kupno surowców, sprzedaż towarów, nazwiska oraz adresy. Stąd wiadomo, że czasem transport zamówienia odbywał się drogą kolejową. 

Design i obecny rynek kolekcjonerski

Krzesło o symbolu 2851 wyróżniały dobre proporcje i smukła sylwetka. Przez to wzór nawiązywał stylistycznie raczej do mebli z pierwszej połowy lat 60 (a w pierwotnej wersji, z zespołami tapicerskimi montowanymi na wcisk, można doszukiwać się naśladownictwa rzemiosła przedwojennego). W tamtym okresie rynek przejmowały krzesła z „ciosanymi” graniastymi lub wałkowymi, łatwymi w normalizacji elementami, jak Nysa, krzesło tapicerowane z LSP, GFM-112 czy GFM-217. W przeciwieństwie do niektórych masowo produkowanych w PRL projektów z lat ‘60 i ‘70 trudno mi odnaleźć bezpośrednie inspiracje meblarstwem zachodnim, co czyni z krzesła przykład świetnego, regionalnego (ale nie ludowego) rzemiosła. Przypuszczalnie największe szanse znalezienia „2851” na rynku kolekcjonerskim mają mieszkańcy Swarzędza oraz okolic, jak i Warszawiacy. Pan Dobrowolski jest w posiadaniu kilku – kilkunastu egzemplarzy w różnym stadium montażu.

Stara Pracownia Renowacji

Pan Marek Dobrowolski kontynuuje pracę w branży meblarskiej. Od 30 lat prowadzi Starą Pracownię Renowacji przy ulicy Zamkowej 21, pracując w warsztacie przekazanym przez ojca Henryka. Pan Marek zajmuje się renowacją i rekonstrukcją antyków oraz mebli współczesnych. Stale utrzymywane w dobrym stanie stare obrabiarki pozwalają na wytwarzanie mebli od podstaw, a chętni mogą szkolić się na organizowanych przez Pana Marka warsztatach renowacji.

 

 

---

Kategoria: krzesła
Styl: modernizm
Rok produkcji: 1968 – 1989 (?)
Data projektu: szacowana – 1968
Materiały: w pierwotnej wersji – drewno brzozowe, klej kostny, wypełnienie naturalne, gwoździe, tkanina obiciowa; w wariancie późniejszym – konstrukcja z drewna bukowego
Kraj: PRL
Projektant: Henryk Dobrowolski
Producent: Wytwórnia Krzeseł i Foteli Henryk Dobrowolski
Wykończenie: lakier
Połączenia: czopowe
Wymiary [cm]:
Zdjęcia: Pani Ela Kośmider (wersja 2851), dokumenty, zdjęcia archiwalne i zdjęcia detali dzięki uprzejmości Pana Marka Dobrowolskiego