Fotel tapicerowany typ 300-190 proj. Henryk Lis
300-190 – fotel dla ludu
Fotel typ 300-190 zaprojektowany przez absolwenta Wydziału Architektury Wnętrz wrocławskiej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych – Henryka Lisa, to jeden z najliczniej produkowanych i najpopularniejszych foteli okresu PRL. Wytwarzany w Dolnośląskich Fabrykach Mebli w Świebodzicach mebel stanowił odpowiedź na oczekiwania władz kierujących Zjednoczeniem Przemysłu Meblarskiego w Poznaniu1 oraz na potrzeby rynku wynikające z socjalistycznej ideologii społeczeństwa pracującego.
„Produkowane przez przemysł meble powinny posiadać, niezależnie od dobrej jakości, właściwe formy plastyczne, by właściwie kształtować nową kulturę mieszkania człowieka pracy, budującego socjalizm”2
– informowano w Przemyśle drzewnym.
„Praktycznie znaczyło to konieczność odchodzenia od stylu mebli tradycyjnych na rzecz projektowania form bardziej oszczędnych, dostosowanych do warunków małych mieszkań w nowym budownictwie, przy tym łatwych w masowej produkcji i dostępnych dla kieszeni człowieka pracy.'”3
Wraz z warunkiem wykorzystania możliwie tanich, lokalnych materiałów oraz minimalizacji ilości odpadów produkcyjnych stanowiło to rodzaj elementarnego kodeksu ludzi zaangażowanych w prace projektowe w PRL- owskich wzorcowniach.4
Nowy hit
Od 1958 roku wzorcownią dysponowała również Fabryka w Świebodzicach i to tam Henryk Lis zaprojektował fotel mający być następcą cieszącego się dużą popularnością typu 366 – mebla, który trafił do polskich i zagranicznych mieszkań oraz placówek dyplomatycznych w liczbie co najmniej 500 000 egzemplarzy. Garść szczegółów o chronologii wdrożenia nowego modelu zapewniają wzmianki o projekcie z „Gazety Robotniczej”. W wydaniu z 02.02.1967 roku czytamy:
„W drugim kwartale br. Dolnośląska Fabryka Mebli w Świebodzicach zamierza uruchomić produkcję seryjną nowego typu fotela […]. Nowy fotel będzie mebelkiem wysokiej jakości, dzięki zastosowaniu nowych materiałów w jego części tapicerowanej. Model fotela jest już odebrany przez komisję selekcyjną Zjednoczenia Przemysłu Meblarskiego.”
Skierowany do produkcji mebel miał zostać dostojniejszym, lżejszym w formie oraz wygodniejszym następcą projektu Józefa Mariana Chierowskiego. Po weryfikacji ZPM Fabryka mogła przystąpić do produkcji pierwszych partii.
„Dolnośląska Fabryka Mebli w Świebodzicach słynąca z wyrobu doskonałych mebli kombinowanych oraz foteli wypuści w najbliższych dniach na rynek pierwszą partię (500 sztuk) nowego typu fotela oznaczonego symbolem 300-190. Zajmie on miejsce słynnego w kraju i poza jego granicami typu 366. […] Nowy fotel 300-190, w odróżnieniu od swojego poprzednika, jest bardziej elegancji, znacznie wygodniejszy, i jak na obecne czasy, stanowi ukoronowanie sztuki meblarskiej. Nad jego konstrukcją i kształtem pracowali przez wiele miesięcy najlepsi fachowcy w fabryce. Jest z reszta droższy o zaledwie kilkadziesiąt złotych od fotela 366. Jego cena, w zależności od jakości materiału, jakim jest pokryty wynosi od 730 do 410 zł. Do końca roku DFM opuści 13 tys. sztuk foteli 300-190”
– informowano w Gazecie Robotniczej z 01.08.1967 roku.
Sylwetka ikony
Pochwały nowego masowego projektu nie były tylko obowiązkiem dziennikarskim w zindoktrynowanym państwie. Popularnego dziś „liska” wykonano z wykorzystaniem smukłych bukowych elementów, w tym toczonych, zwężających się w obu kierunkach nóg oraz charakterystycznych podłokietników ze stanowiącym sygnaturę wcięciem w części łączącej je z oparciem. Konstrukcje lakierowano na połysk, półpołysk lub mat. Szkielet zachowywał schludną prostotę i lekkość, a pochyłe nogi dodawały formie dynamiki. W fotelu wykorzystano stosunkowo nowe w tamtym okresie wypełnienie z formatek gumowych na pasach elastycznych, bez wykorzystania sprężyn i naturalnych wypełnień. Pozwoliło to na przyspieszenie produkcji, istotne skrócenie czasu tapicerowania oraz obniżenie kosztów wytwórstwa, jak i wagi mebla.
Produkcja
Produkcja typu 300-190 rozpoczęła się prawdopodobnie w drugiej połowie 1967 roku. Optymistyczny artykuł z Gazety Robotniczej z 20.02. 1968 roku donosi:
„W Dolnośląskiej Fabryce Mebli w Świebodzicach wszedł do seryjnej produkcji nowy model fotela typ 300-190. Ma on zastąpić produkowany od kilku lat słynny w kraju i poza jego granicami fotel typ 366. DFM wyprodukuje 4 tys. sztuk foteli nowego typu. Ze zbytem kłopotów nie będzie. Odbiorców jest bardzo dużo.”
Zestawy kombinowane
Istotnym dla sprzedaży był fakt włączania mebla do tzw. kompletów kombinowanych, a więc przygotowanych i prezentowanych, jako całość a składających się z często niezależnie zaprojektowanych mebli.
„Podobnie jak poprzednik (typ 366 – przyp. cotozafotel.pl), również nowy fotel bywał włączany do kompletów kombinowanych (np. „Odra”, „Syrena”)”.3
„[…] od 1968r. produkowano tu (DFM – Świebodzice – przyp.- cotozafotel.pl) nowy typ kompletu kombinowanego o nazwie „Odra” […] składający się ze stołu, stolika (tzw. okolicznościowego), kredensu, sekretarzyka, kanapy rozkładanej, skrzyni na pościel, regału, 6 krzeseł (w kooperacji z zakładem w Jasienicy) i dwóch foteli typ 300-190, tapczanu i półki” (zapowiedź w Gazecie Robotniczej, 01.12.1967 roku). „3
W ten sposób – projektowany w pięciu wariantach – miał stanowić umeblowanie dwóch, a nawet trzech pokoi małych mieszkań w powszechnie budowanych blokach nowych osiedli.” 3
Fotel proponowano w zestawach kombinowanych: Sevan, Tamara, Varsovia.8
Arch. W. Wróblewski
Katalog Meble do Małych Mieszkań wydany prawdopodobnie na początku lat ’70 ubiegłego wieku dostarcza ciekawej informacji na temat modelu 300-190. Metryka opisująca mebel wskazuje arch. W. Wróblewskiego, jako projektanta wersji „w okleinie mahoniowej wykończonej na połysk”. Model przy jednoczesnym obniżeniu (71,5 cm wysokości) został poszerzony oraz pogłębiony (60cm oraz 81cm).5
Fotel w wersji Var produkowany był co najmniej od 1973 roku. „Śnieżka„, bo tak nazwano model różnił się od pierwowzoru prostokątnym przekrojem nóg oraz, prawdopodobnie, jakością wykonania. Do modeli inspirowanych fotelem Henryka Lisa należy również zaliczyć typ 300-201 Śnieżnik.
Lata ’70
W późniejszym okresie mebel produkowano też w Bystrzyckich Fabrykach Mebli (Bystrzyca Kłodzka), Zakładach Mebli Giętych – Radomsko oraz Świdnickim Ośrodku Przemysłu Meblarskiego, który wchłonął Fabrykę w Świebodzicach w 1970 roku, gdzie oddział przemianowano na „Zakład nr 6”.5
Odkryty na nowo
Do przywrócenia pamięci o autorze wzoru 300-190 – Henryku Lisie przyczynili się założyciele marki POLITURA: Michał Szarko i Przybyrad Paszyn.6 Informacje, do których dotarli przekazali w artykule poświęconym wzorowi. O postaci Henryka Lisa przeczytać można również w publikacji Pionierskie lata Świebodzic… Małgorzaty Grudzińskiej.7
1ZPM w Poznaniu- centrala produkcji meblarskiej w okresie PRL, do komisji selekcyjnej należały decyzje o wdrożeniach, a czasem również przekierowaniach wytwórstwa mebli
2Przemysł Drzewny nr 1, Warszawa 1953, s.70; cytat zamieszczony dzięki uprzejmości Joanny Lis
3Dolnośląska Fabryka Mebli w Świebodzicach, Joanna Lis
4wzorcownia – dział oraz zespół projektantów opracowujących nowe wzorce mebli oraz technologię wytwórstwa, wzorcownia przyległa do zakładu produkcji należała w okresie PRL do rzadkości
5Meble do Małych Mieszkań INFORMATOR, Ministerstwo Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, Zjednoczenie Przemysłu Meblarskiego, Wydawnictwo Katalogów i Cenników, Warszawa
6Blog IKONY POLSKIEGO DESIGNU, POLITURA, Michał Szarko, Przybyrad Paszyn
7Pionierskie lata Świebodzic, wspomnień, biografii ciąg dalszy, Małgorzata Grudzińska, Świebodzice, 2014
8Katalog Meble 1971 – 1972 Informator, Zjednoczenie Przemysłu Meblarskiego w Poznaniu, Warszawa, 1971
Kategoria: fotele
Styl: modernizm
Rok produkcji: szacowany – 1967
Data projektu: szacowana – 1967
Materiały: szkielet z drewna bukowego barwionego lub nie, wykańczany na połysk, półpołysk lub mat, formatki gumowe na pasach elastycznych
Kraj: Polska (PRL)
Projektant: Henryk Lis
Producent: Dolnośląskie Fabryki Mebli w Świebodzicach (do 1970 roku), Bystrzyckie Fabryki Mebli – Bystrzyca Kłodzka, Zakład Mebli Giętych – Radomsko (FAMEG), Świdnicki Ośrodek Przemysłu Meblarskiego (od 1970 roku)
Wykończenie: lakier
Połączenia: wpustowe, śruby
Wymiary [cm]: 78 (wysokość), 58 (szerokość), 71 (głębokość), 42 (wysokość siedziska)
Zdjęcia: Drewno i tkanina
Konsultacje: serdeczne podziękowania dla p. Joanny Lis za udostępnienie materiałów z osobistych zasobów oraz tekstu Dolnośląskiej Fabryki Mebli w Świebodzicach
Cytowania: https://antiko.pl/produkt/fotel-lisek-fotel-prl-typ-300-190/
Wypadałoby podać link do źródłowego artykułu:
https://ikonydesignupl.wordpress.com/2017/03/27/h-jak-henryk/
Trochę nieładnie tak sobie przywłaszczać cudzą pracę.
Michał Szarko
Szanowny Panie Michale, niniejszą odpowiedź publikuję po około miesiącu z uwagi na przebudowę systemu komentarzy. Jednocześnie uważam za istotne wspomnienie, że na korespondencję prywatną odpowiedziałem już kilka tygodni wstecz, a to stanowisko pozostawiam dla Czytelników, zgodnie z Pana pierwotną intencją. Powyższy wpis NIE ZOSTAŁ zredagowany na bazie Państwa (POLITURY) artykułu, a zarzut o „przywłaszczeniu” jest tak krzywdzący, jak nietrafny. Poniżej załączam fragment mojej wiadomości mailowej do Pana, Panie Michale:
„Spieszę z wyjaśnieniem na wstępie wyrażając spore zaskoczenie sposobem, w jaki komunikuje Pan swoje nietrafne przypuszczenia. Artykuł na temat modelu 300-190 na cotozafotel.pl powstał latem (czerwiec) 2018 roku po wcześniejszym kontakcie z Panią Joanną Lis. Kontakt uzyskałem przez Panią I. (dane poufne). Materiały archiwalne zostały opublikowane przez Panią I. (dane poufne). Nie przypominam sobie, bym czytał Państwa wpisy przed rzeczonym kontaktem z córką projektanta.
„Nadużycia”, o których Pan wspomina, muszą wynikać z treści materiałów, co do których cytowania uzyskałem zgodę od Pani Lis. Tak właśnie działa prawo cytatu oraz relacjonowanie faktu historycznego. Co do sedna Państwa oraz mojego wpisu, uważam że są to artykuły o innym charakterze. Państwo skupiacie się na historii projektanta, ja na historii projektu.”
Niemal od początku działalności cotozafotel.pl, na długo przed publikacją powyższego komentarza, polecałem oraz odsyłałem do świetnej jakości treści na Państwa blogu. Dlatego też chętnie zgodziłem się na uzupełnienie tekstu powyższego wpisu o ostatni akapit p.t. „Odkryty na nowo”. Zarzuty o przywłaszczeniu jednak absolutnie odrzucam.
Pozdrawiam,
Paweł z cotozafote.pl.
Prosiłbym o uzupełnienie danych gdzie fotel został wyprodukowany, ponieważ mój fotel 300-190 „lisek” został wyprodukawany w Nowieńskiej Fabryce Mebli.
Bardzo dziękuję za komentarz Panie Miłoszu. Czy jest Pan w stanie przesłać fotografie fotela oraz etykiety? Serdecznie pozdrawiam, Paweł z cotozafotel.pl. 🙂
[…] – internetowy pseudonim fotela typ 300-190 projektu Henryka Lisa przypisywany jednak często również innym fotelom o podobnej […]
[…] fotela może przywodzić na myśl konstrukcję typu 300-190 projektu Henryka Lisa. Nie jest jednak jednoznaczne który z projektów trafił do produkcji […]
Tekst bardzo interesujacy duzo fajnych detali na temat historii produkcji. Wlasnie trafily do nas dwa stare fotele ktore odnawiamy i na spodzie zachowala sie etykieta ze zostaly wprodukowane w swiebodzicach . Interesujace bylo dowiedziec sie czegos wiece na ten temat.
to w końcu kto go zaprojektował – Hanna czy Henryk Lis?
Dzień dobry Pani Małgosiu, zdecydowanie to Pan Henryk, który projektował dla Dolnośląskich Fabryk Mebli w tamtym okresie. Pozdrawiam, Paweł z cotozafotel.pl. 🙂
[…] Wierząc doniesieniom Dziennika Robotniczego (wzmianka o ilości wyprodukowanych egzemplarzy pojawia się również w innym niż zacytowane powyżej wydaniu z 01.07.1967 roku) typ 366 wyprodukowano w zawrotnej liczbie ponad 500 000 egzemplarzy. Projekt Chierowskiego zawitał pod strzechy w całej Polsce, ale i za granicą. Był elementem kompletów kombinowanych, m.in. SOM II [gdzie znalazł się razem z krzesłami typ 1020].***** Produkcję prowadzono w Dolnośląskich Fabrykach Mebli- Świebodzice, Głuchołaskich Fabrykach Mebli w Głuchołazach, a po roku 1970 w Świdnickim Ośrodku Przemysłu Meblarskiego- Świdnica. „Następcą” typu 366 był produkowany od 1967 roku i zaprojektowany przez Henryka Lisa fotel typ 300-190. […]
[…] Sugerując się ceną modelu w połowie lat ’60 oscylującą wokół 1000zł można przyjąć, że wyrób był produktem premium. Ceną przewyższał zarówno doskonale już znany typ 366, jak i produkowany od około 1967 roku model 300-190. […]