Wzornictwo i meble w internecie.
Gdzie warto szukać informacji?

Miniporadnik fana wzornictwa meblowego w sieci.

20.05.2020
aktualizacja 15.04.2023

 

 

Ale to już było…

Technicznie rzecz biorąc ten wpis przeżywa swoją drugą młodość, ponieważ został już raz napisany. Zaledwie kilka miesięcy od założenia strony (w maju 2018 roku) postanowiłem musnąć tematykę szukania przeze mnie informacji jednocześnie zaczynając działalność bloga. Wpis skręcał w kierunku poradnika na temat tego jak samodzielnie zidentyfikować mebel ze śmietnika mając do dyspozycji zasoby on-line. Z czasem jednak, przy jednej z kolejnych przebudów cotozafotel.pl, wpis zdjąłem i całkiem o nim zapomniałem. Po ponownym odkryciu go, dość niedawno, wydawał się przesadnie techniczny i odrobinę nieprzystępny. Dziś, po dwóch latach blog rodzi się na nowo i mam nadzieję, że to będzie godne otwarcie. 🙂 (słowa z roku 2020)

Zanim jednak zacznę, przedstawię się, zwłaszcza nowym Czytelnikom. Dotąd nie eksponowałem siebie, jako autora, więc jest spora szansa, że niemal nikt nie wie kim jestem. Z tej strony Paweł Wojtas, od zawsze miłośnik rzemiosła, od paru lat fan wzornictwa, entuzjasta katalogowania i porządkowania, prywatnie absolwent Projektowania Mebli na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu, pyrczany imigrant z wyboru. Miło, że jesteś, zapraszam do lektury. 🙂

 

Meble już od całkiem długiego czasu są mocną stroną Polaków. W zasadzie byliśmy istotną bazą dla pierwszych, dziś już światowej sławy, koncernów produkcyjnych, jak Thonet czy Jacob Kohn. W ośrodkach meblarskich w Radomsku czy Jasienicy  wytwarzano legendy designu, środowiska krakowskich i warszawskich projektantów były odpowiedzialne za spektakularne sukcesy rodzimego wzornictwa na Zachodzie, ale i jego rozkwit w kraju. W końcu, pomimo sytuacji politycznej, byliśmy w stanie utworzyć struktury pozwalające na kształcenie świetnych, świadomych designerów w okresie PRL. Dziś Polska to jeden z największych producentów mebli na świecie z kształtującą się „nową falą” artystów plastyków. Dlaczego o tym mówię? Trudna przeszłość kraju sprawiła, że do bardzo niedawna niewiele wiedzieliśmy o designie nad Wisłą. Ostatnia dekada to ponowny rozkwit naszego new-looku, polish modern, polskiego vintage i wielkie zainteresowanie plastyczną przeszłością. Popyt pociągnął za sobą rynek, a to mimowolnie wpłynęło na świadomość zainteresowanych: klientów i producentów.

 

Redesign

Listę must-see internetowej historii wzornictwa zaczynam od marek reintrodukujących stare projekty na współczesne polskie salony. Do jednych z pierwszych, którzy podeszli do sprawy kompleksowo, robiąc zarówno biznes, jak i świetny research byli panowie z Politury. Blog Ikony Polskiego Designu, choć suma summarum niezbyt obszerny i raczej (?) już nieaktywny, wyznaczył dobrą praktykę dociekliwości historycznej w branży. W uznaniu tej dociekliwości jeden z wpisów w Encyklopedii bezpośrednio przekierowuje na wspomnianego bloga, bo zwyczajnie uznałem, że zewnętrzny wpis zawiera więcej informacji niż byłem w stanie samodzielnie pozyskać i potwierdzić. Obok Politury warto również wspomnieć o nowymodel.org, gdzie przeczytamy krótkie, ale wartościowe notki biograficzne niektórych gwiazd polskiego wzornictwa meblowego. Dalej wymienić należy szereg producentów, u których drobiny informacji znaleźć można w zakładkach „o nas”. Mowa tu m.in. o: projekt68 (strona już nieaktywna, spr. 8/2022), Vzor, Paged oraz FAMEG.

Wśród obcych marek mających ogromny wpływ na polska branżę meblową należy wymienić firmę Thonet. W przypadku austriackiego koncernu (jako firma działa od 1849 roku czyli już 171 lat!!!) możemy liczyć na świetnie zredagowaną, bogatą w informacje historyczne stronę, na której poczytamy zarówno o historii przedsiębiorstwa, jak i poszczególnych modeli. Nieco uboższa, jednak dostępna w języku polskim witryna TON czyli niegdysiejszej czeskiej fabryki Thoneta, też może Was zainteresować, mimo że firma z Bystricy wydaje się obecnie bardziej oddalona od swoich korzeni, a opisy mebli są lakoniczne i niezbyt bogate w informacje historyczne.

 

Instytucje

Pozostając w kręgu formalnym nie można nie wspomnieć o stronach internetowych polskich instytucji kulturalnych, uczelni wyższych oraz muzeów. Portal Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, powstałej w 1950 roku organizacji, to niemały bank wiedzy. Oczywiście przeczytamy tam o historii IWP, ale prawdziwą gratką jest Słownik Projektantów Polskich. Kilkaset nazwisk artystów zostało opatrzonych biogramami  oraz dokumentacją fotograficzną części prac. Znajdziemy tam jednak tylko (i aż!) osoby współpracujące z Instytutem.

Narodowa Galeria Sztuki – Zachęta może pochwalić się świetnie prowadzoną stroną. Poczytamy tam m.in. artykuły poświęcone poszczególnym, znaczącym wystawom (jak II Ogólnopolskiej Wystawie Architektury Wnętrz z 1957 roku). Wirtualnie Galeria oferuje też usługę mediateki, w której znaleźć można publikacje, plakaty, fotografie i nagrania związane ze sztuką i wzornictwem.

Na uwagę bez wątpienia zasługuje cyfrowa wersja najbogatszego w zbiory w Polsce Muzeum Narodowego w Warszawie. Liczącą się część skatalogowanych eksponatów stanowią pięknie sfotografowane meble. Metryki przedmiotów są na ogół wyczerpująco uzupełnione. Unikatowe perły, prawdziwe białe kruki naszego wzornictwa można też oglądać na stronie Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Zebrane eksponaty są dziełem największych nazwisk branży w kraju oraz zdolnych studentów wydziału (okres 1929 – 1985). Pomimo lakonicznych opisów i niedużego zbioru warto zajrzeć!

Na meble popatrzeć można też na stronie  Wydziału Architektury i Wzornictwa ASP w Gdańsku, gdzie wieloletnim pracownikiem naukowym był niezwykle utalentowany polski projektant Edmund Homa.

Całościowo tematyką zbiorów instytucji kultury w sieci zajmuje się Federacja Bibliotek Cyfrowych, w której przeglądać możemy publikacje związane ze wzornictwem i meblami, ale też fotografie mebli w zbiorach muzealnych. Z oczywistych względów dostępny zasób pokrywa się z innymi dostępnymi w sieci, zwłaszcza wspomnianym już Cyfrowym Muzeum Narodowym w Warszawie.

Na podobnej zasadzie, jednak w obrębie zasobów bibliotecznych, działa Polona – portal udostępniający zbiory polskich książnic. Znaczna część zasobów należy do domeny publicznej umożliwiając wykorzystanie do dowolnych celów.

Fanom dobrej fotografii i unikalnych przedmiotów polecam katalogi domu aukcyjnego Desa. Pomimo, że meble stanowią w nich tylko skromny wycinek, warto zajrzeć. Chociażby ze względu na unikatowość i sposób prezentacji przedmiotów.

Jeśli wzornictwo, to i projektanci. Często, w przypadku mebli oraz wnętrz, autorami wzorów stawali się architekci. Czasem traktujący „styczność” z meblem epizodycznie, czasem na tyle zapomnieni, że ciężko znaleźć ich nazwiska w albumach, nie wspominając o portalach o wzornictwie (vide przykład Heleny i Jerzego Kurmanowiczów). Kilkukrotnie krótki biogram, internetowy pomnik in memoriam Stowarzyszenia Architektów Polskich pomagał mi dowiedzieć się więcej o historii przedmiotu. Być może będzie pomocny też Tobie.

O wzornictwie przemysłowym możemy mówić już w nawiązaniu do XIX wieku. Thonet piszący historię w tym okresie doczekał się oczywiście swojego muzeum (lub nawet kilku?). Solidna garść faktów czeka na lekturę na stronie Muzeum Boppard. Niestety, tekst dostępny jest tylko w językach: niemieckim oraz angielskim.

 

Bazy fotografii

Zdjęcia mogą stanowić bardzo cenne źródło wiedzy. Szczęśliwie stron – agregatorów fotografii przybywa a ich bazy wciąż się powiększają. Wymienione poniżej adresy polecam nie tylko zapaleńcom starych mebli, ale w zasadzie miłośnikom wszystkiego, co wiekowe. Przekrój tematyki tych zbiorów jest nieograniczony, jednak ostrzegam – to wciąga (i zajmuje sporo czasu)!

Zacznę od lokalnego repozytorium z bogatym zbiorem zdjęć związanych z Poznaniem. Baza, pomimo że skupiona przede wszystkim wokół architektury, lokalnych wydarzeń i życia społecznego Poznaniaków, może stanowić źródło niezwykle ciekawych, z punktu widzenia meblarstwa, informacji. Jest to portal wyjątkowy ze względu na szczegółowość opisów zarówno kolekcji, jak i poszczególnych zdjęć. Polecam w szczególności przejrzenie zbiorów związanych z Targami Poznańskimi (!).

Innym, ogromnym i ogólnopolskim zbiorem zdigitalizowanych zdjęć jest strona Archiwum Fotografii Ośrodka KARTA. Ogromna baza liczy 300 000 pozycji!

Lista nie może się obejść bez strony Narodowego Archiwum Cyfrowego, gdzie do przeglądania udostępniono ponad 200 000 fotografii. Zasoby opisano ułatwiając zrozumienie kontekstu oraz ulokowanie zdjęć w miejscu i czasie.

Ciekawym wyjątkiem wśród wymienianych przeze mnie agregatorów jest wyspecjalizowany serwis Fototeka prezentujący zasoby Instytutu Audiowizualnego Filmoteki Narodowej. Na portalu przeglądać można fotosy, negatywy i diapozytywy zarówno z planów filmowych, jak i kulisów. Dla fanów polskiego wzornictwa (nie tylko meblowego!) lat ’50 – ’70, do których nawiasem mówiąc się zaliczam, jest to prawdziwa wizualna uczta. Niektóre scenografie robią piorunujące wrażenie!

Jako przedostatnie źródło wspomnę niemiecki portal Deutsche Fotothek poświęcony fotograficznym archiwaliom. Profil zbioru uwzględnia dokonania najlepszych zachodnich fotografów, ale również grafiki i obrazy. Achtung, przeglądając portal warto pamiętać o umiarze, bo zasób obejmuje ponad 2 (słownie: dwa) miliony pozycji. Nigdy nie byłem na tyle odważny, by badać Deutsche Fotothek szczegółowo, jednak fanom niemieckiego mebla lat ’50 i ’60 polecam zbiór prac Friedricha Weimera, fotografa produktowego dla ówczesnych NRD-owskich fabryk meblowych.

A na sam koniec jedyna baza w zestawieniu tworzona oddolnie przez zainteresowanych Internautów. Fotopolska stanowi publiczny agregator dawnych fotografii. Zdjęcia udostępniane są przez użytkowników, a najczęściej dotyczą architektury i życia społecznego. Z uwagi na charakter portalu wspominanie o nim tutaj może wydawać się na wyrost, jednak z doświadczenia wiem, że można tam wyłuskać przydatne informacje. A jeśli nie, to pomoże chociaż zobaczyć swoją okolicę 100 lat temu. 😊

 

Publikacje on-line

Książki, katalogi i broszury to źródła najchętniej przeze mnie wykorzystywane. Na ogół to właśnie wydawnictwa skupione na wąskim temacie, w szczególności wydawnictwa „z epoki” przedstawiają największą wartość merytoryczną. Często z resztą są to jedyne dostępne źródła… Problem w tym, że papierowe wersje niektórych „perełek” to prawdziwe rzadkości, a gdy trafiają już na rynek osiągają zawrotne ceny. Nie ma w tym z resztą nic dziwnego. Poniżej kilka darmowych rarytasów do poczytania za absolutne 0 złotych.

100-lecie Gościcińskiej Fabryki Mebli, Zbigniew Klotzke – monografia dotycząca jednej z najlepiej doposażonych fabryk mebli w Polsce, niestety traktująca zagadnienia wzornictwa rodzącego się w przyzakładowej wzorcowni po macoszemu,

Wystawa prac Władysława Wołkowskiego, Plecionki Meble Rysunki, 1954 – nie ma co się rozwodzić, absolutny czad,

Ogólnopolska Wystawa Architektury Wnętrz i Sztuki Dekoracyjnej, Warszawa, 1952 – katalog wystawy będącej matką wszystkich wystaw wzornictwa powojennej Polski,

Olgierd Szlekys, Wnętrza, Meble, Malarstwo, 1982 – monografia na temat ikony polskiego wzornictwa, bogato ilustrowana fotografiami, szkicami oraz akwarelami plastyka,

Wystawa ŁAD XXX 1926 – 1956 – katalog wystawy poświęconej działalności dyskusyjnie najbardziej wpływowej spółdzielni w historii polskiego designu okraszony przedmową przybliżającą historię i wartości ŁAD-owców,

40 lat Ładu, 1967 – jak wyżej, 10 lat później,

Ikony dizajnu w województwie Śląskim, Irma Kozina, 2012 – wyspecjalizowana tematycznie, niezwykle informatywna książka ze sporą dozą ciekawego tekstu ściśle poświęconego meblom. Według mnie na szczególną uwagę zasługuje dział o meblach z rezydencji prezydenta RP w Wiśle,

Przekrój, czasopismo 1945 – 2013 – zbiór wszystkich (?) wydań czasopisma Przekrój. Z uwagi na przejrzystość katalogowania link przenosi na stronę Małopolskiej Biblioteki Cyfrowej, natomiast archiwalia znaleźć można też bezpośrednio na oficjalnej stronie kwartalnika,

Novum nie jest grzeszne, Rajmund T. Hałas Twórca – Pedagog – Człowiek, praca zbiorowa, 2017 – świeża, w powyższym zestawieniu, monografia na temat życia i działalności poznańskiego projektanta, obowiązkowa lektura dla fana krzeseł typ 200-190 i półki o zmiennych wysokościach.

Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych Gdańsk, 1945 – 1965, monografia – album.

Do poczytania znajdą się również czasopisma:
Wnętrze, 1932

Nie wiem z jakim zainteresowaniem śledzicie nieliczne na razie wpisy na temat dawnych mebli giętych, ale ja od zawsze ceniłem meble thonetowskie za prostotę i ponadczasowość. Katalogi Gebruder Thonet, Jacoba Kohna czy Mundus to dziś białe kruki osiągające prawdziwie szalone ceny. Gdyby tak można było przejrzeć chociaż kilka ich stron… Say no more! Volutes 1900.

No i inne

Na deser zostawiłem te źródła, które prawdopodobnie wpadają w nasze ręce najszybciej. Są najłatwiejsze do znalezienia, dostarczają informacji w przystępnej formie, ale przy tym zasługują na uwagę z powodu swojej rzeczowości.

Liczba blogów wzorniczo – meblarskich, które obserwuję jest niedługa. Najpewniej więc wykażę się w tym miejscu umiarkowanym niezorientowaniem. Będę wdzięczny za podsyłanie propozycji. Osobiście zaglądam na bloga Pani Anety – Starych Mebli Czar  i polecam go wszystkim fanom renowacji i mebli. Tematyka odnawiania łączy się tam z wpisami o kierunkach w sztuce, dawnych technikach i rzemiośle. To bogate źródło fachowej wiedzy opatrzonej starannymi fotografiami. No i blog jest jak najbardziej aktywny, więc można się spodziewać, że będzie tylko lepiej. Polecam!

Culture.pl to portal zajmujący się szeroko rozumianą kulturą w polskim wydaniu. Zakres tematyczny jest naprawdę szeroki, jednak na witrynę trafiam zawsze wprost z wyszukiwarki pod link z artykułem o wzornictwie i na tej tematyce się skupiam. Pomimo, że „podobnych” artykułów w Internecie jest wiele lektura wpisów z Culture daje poczucie obcowania z dobrym dziennikarstwem. Teksty są wnikliwe, bogate w detale i pięknie obfotografowane. Widać, że redaktorzy piszący do zakładki #design posiadają świetny warsztat i dużą wiedzę.

Jednoosobowe projekty mają w moim sercu szczególne miejsce, a takim niezwykle ciekawym przykładem jest strona Stephena Harta – eugraph.com. Witryna poświęcona została meblom giętym i zawiera miniencyklopedię modeli Thoneta oraz naprawdę imponujący spis filmów, w których zobaczyć możemy krzesła austriackiego koncernu. Jeśli jesteś jednocześnie fanem giętych siedzisk i kinematografii – to może być miejsce dla Ciebie.

Na koniec powrót do przeszłości. Grupy na Facebooku: Wzornictwo XX wieku w Polsce oraz Perły z odzysku – Vintage PRL Design przyczyniły się w 2017 roku do mojego zainteresowania katalogowaniem wiadomości o rodzimym designie. Dzięki tym grupom zauważyłem, jak dużo informacji o polskim wzornictwie jest jeszcze do zebrania, jak wiele osób jest zainteresowanych dawnymi przedmiotami, jak przydatne byłoby zebranie całej tej wiedzy w jednym miejscu. Początkowe plany o utworzeniu katalogu przekształciły się w chęć redakcji portalu i w ten sposób w czasie publikacji tego wpisu Encyklopedia notuje już drugą rocznicę. Wspomniane grupy zrzeszają sympatyków wszelakiego wzornictwa, od grafiki, przez ceramikę aż po meble. Ze względu na ogromną liczbę członków można liczyć na regularne posty, aktywność początkujących oraz ekspertów i kolekcjonerów. Istny ogień!

Poniżej lista linków i źródeł, które znaleźć można w tekście. Szyk zgodny z kolejnością występowania. 🙂

 

---

Rodzaj źródła	Źródło
blog	Ikony Polskiego Designu
sklep	nowymodel.pl
producent	projekt68 (strona już nieaktywna, spr. 8/2022)
producent	Vzor
producent	Paged
producent	FAMEG
producent	Thonet
producent	TON
baza polskich projektantów	Instytut Wzornictwa Przemysłowego – Słownik Projektantów Polskich
baza mediów	Narodowa Galeria Sztuki – Zachęta, mediateka
muzeum	Muzeum Narodowe w Warszawie
muzeum	Muzeum Akademii Sztuk Pięknych
uczelnia	Wydział Architektury i Wzornictwa ASP w Gdańsku – Edmund Homa
baza muzealna / baza mediów	Federacja Bibliotek Cyfrowych
baza publikacji	Polona
dom aukcyjny	Desa
baza architektów	Stowarzyszenie Architektów Polskich – in memoriam
muzeum	Muzeum Boppard
baza fotografii	Archiwum Fotografii Ośrodka KARTA
baza fotografii	Narodowe Archiwum Cyfrowe
baza fotografii	Instytut Audiowizualny Filmoteki Narodowej – Fototeka
baza fotografii	Deutsche Fotothek
baza fotografii	Fotopolska
publikacja	100-lecie Gościcińskiej Fabryki Mebli
publikacja	Wystawa prac Władysława Wołkowskiego, Plecionki Meble Rysunki
publikacja	Ogólnopolska Wystawa Architektury Wnętrz i Sztuki Dekoracyjnej
publikacja	Olgierd Szlekys, Wnętrza, Meble, Malarstwo
publikacja	Wystawa ŁAD XXX 1926 – 1956
publikacja	40 lat Ładu
publikacja	Ikony dizajnu w województwie Śląskim (link już nieaktywny, spr. 8/2022)
publikacja	Przekrój
publikacja	Novum nie jest grzeszne, Rajmund T. Hałas Twórca – Pedagog – Człowiek
sklep	Volutes 1900
blog	Starych Mebli Czar
strona kulturalna	Culture.pl
baza mebli	eugraph.com
grupa Facebookowa	Wzornictwo XX wieku w Polsce
grupa Facebookowa	Perły z odzysku – Vintage PRL Design

 

Liczę na to, że powyższy wpis okaże się dla Was przydatny, a merytoryka zamaskuje grafomaństwo. 😀 Będę też wdzięczny za podsyłanie opinii na temat powyższej listy, a może też brakujących w niej stron. Zachęcam do zostawiania komentarzy, śledzenia witryny i odwiedzenia mediów społecznościowych. Obecnie zastanawiam się nad formą świętowania drugich urodzin Encyklopedii (w zeszłym roku był to konkurs z nagrodą książkową). Jeśli masz propozycję, zapraszam do kontaktu. 😀

Dzięki za Wasz czas i do miłego przeczytania! 😊